Gewone berenklauw vs. Reuzenberenklauw
Als ik tijdens mijn wildpluklessen de Gewone berenklauw en de Reuzenberenklauw introduceer, zetten mensen instinctief al een paar stappen achteruit. “Berenklauw, Lieve? Supergevaarlijk, toch!”
Tja, vroeger liep ik hier ook met een grote bocht omheen – letterlijk dan. Want toen stonden alle soorten berenklauw in mijn hoofd nog gelijk aan pure horror. Gelukkig kwam ik er snel achter dat dit niet zo is.
Berenklauw (Heracleum) is de overkoepelende term. In onze streken vind je de Reuzenberenklauw, die je inderdaad maar beter kan mijden. Maar de Gewone berenklauw is vrij onschadelijk en zelfs een delicatesse op je bord.
Het verschil tussen deze twee en het best bewaarde geheim uit de wildplukkerskeuken? Je ontdekt het allemaal in deze blog. 😋
Gewone berenklauw
Botanische naam: Heracleum sphondylium
Volksnaam: varkenskool
De Gewone berenklauw is een vaste plant uit de schermbloemigenfamilie. Je treft haar voornamelijk aan in bermen en verwilderde weides. Vroeger werd deze wilde plant aan de varkens gevoerd, vandaar de volksnaam. Verder hoor of lees je er maar weinig goeds over.
En da’s bijzonder jammer. Want Gewone berenklauw is één van de meest aromatische wilde planten die we hier kennen. Ik durf haar ook een wilde specerij en groente te noemen. Een delicatesse, zowaar.
Veel wildplukkers kijken elk jaar uit naar haar komst in verschillende groeistadia, want van maart tot oktober biedt deze plant een overweldigend smaakpallet. Echt superlekker! Straks meer daarover.
Reuzenberenklauw
Botanische naam: Heracleum mantegazzianum
Volksnamen: niet bekend
De Reuzenberenklauw behoort tot diezelfde schermbloemigenfamilie, afkomstig uit het bergachtige Kaukasusgebied. Meer dan 150 jaar geleden werd deze plant in onze contreien ingevoerd als sierplant, maar ze wist te ontsnappen uit onze tuinen naar het wild.
Je vindt Reuzenberenklauw in onze bermen, aan de rand van weides, langs spoorwegbermen en waterlopen. Het is een invasieve exoot (verdringt inheemse planten) die opvalt door haar grote gestalte.
De meeste exemplaren zijn groter dan een volwassene. Als ze zo in groep staan en boven me uit toornen, voel ik me altijd een kabouter. Een plezant neveneffect, al is dat wel het enige. Reuzenberenklauw kan namelijk zware brandwonden veroorzaken. Ook hierover straks meer.
Berenklauw wildplukdisclaimer:
🪧 Pluk niets, zolang je niet 100 % zeker bent!
Het verschil herkennen tussen Gewone berenklauw en Reuzenberenklauw vergt flink wat praktische oefening. Het brein werkt immers door herhaling. Leer de verschillen vanbuiten en ga op verkenning, het liefst nog samen met een wildplukexpert, tot je je niet meer vergist.
Gewone berenklauw vs. Reuzenberenklauw: wat is het verschil?
Wil je het verschil herkennen tussen Gewone berenklauw en Reuzenberenklauw? Kijk dan eerst naar de volledige plant en zoom daarna in op de verschillende delen. Hier vind je alvast een handig spiekbriefje en hieronder krijg je de uitgebreide uitleg.
Berenklauw plant
De Reuzenberenklauw wordt doorgaans een pak groter dan de Gewone berenklauw. Sommige exemplaren groeien tot wel 5 meter hoog, al heb ik ook volgroeide planten gespot die nog kleiner zijn dan een volwassene. Sowieso begint ook deze plant klein … en dan zijn ze al gevaarlijk.
De Gewone berenklauw is meestal kleiner en kan tot 1,5 meter groot worden. Maar ook hier kunnen individuele exemplaren wel eens (veel) groter uitvallen.
Eerste conclusie? Baseer je nooit op de grootte van de berenklauw plant alleen.
Berenklauw stengel
Je leest al snel dat Reuzenberenklauw opvallende stengels heeft. Om te beginnen zijn ze dikker en holler dan bij de Gewone berenklauw, wat zeker klopt. Maar dat ze paarsrode vlekken vertonen, klopt niet altijd. Zeker niet in een jong stadium.
Ga dus ook niet alleen op dit kenmerk af. Neem altijd het zekere voor het onzekere!
🎋 Reuzenberenklauw rainsticks
Reuzenberenklauw wél veilig gebruiken? Maak er rainsticks van! Nederlandse herboristen Carla Donkers en Marika Wilmes organiseren workshops om een DIY rainstick te maken van uitgedroogde (en dus ongevaarlijke) stengels. Meer info op hun website: kruidjeleven.nl.
Berenklauw bladeren
Wil je Gewone Berenklauw van Reuzenberenklauw met grote zekerheid onderscheiden, dan kijk je vooral naar de bladeren:
Gewone Berenklauw:
Langwerpig, samengesteld blad met afgeronde bladrand.
Het bladoppervlak is WEL behaard.
Jonge scheuten zijn opgekruld en zeer donzig behaard.
Reuzenberenklauw:
Lijkt meer op een berenpoot met scherpe bladrand.
Het bladoppervlak is NIET behaard.
Jonge scheuten zijn opgekruld en veel minder behaard.
Voor beide soorten geldt dat de bladsteel wel behaard is.
Berenklauw bloemen
De bloemen van beide soorten zijn wit en staan in grote schermen op bloemenstengels. Typisch is dat de bloemen aan de rand van de schermen langere slipjes hebben. Dit geldt voor allebei. Er is heel weinig verschil tussen de schermen van de Reuzenberenklauw en de Gewone berenklauw.
Berenklauw zaden
Ook de Berenklauwzaden zijn identiek: flinterdunne, langwerpige “zakjes” met 2 à 3 verticale streepjes erin. Een beetje zoals pastinaakzaad. Verderop in dit artikel vind je foto’s.
🧂 Golpar, oftewel: Perzische berenklauw
Nog een zusje van de berenklauwfamilie is de Perzische berenklauw (Heracleum persicum), ook een invasieve exoot. In Iran worden deze zaden heel gewoon als specerij verkocht. Stap je hier een Perzische winkel binnen, zoek dan eens naar golpar. Dat zijn de fijngemalen zaden van de Perzische berenklauw.
Reuzenberenklauw brandwonden: do’s & don’ts
Het is vooral de Reuzenberenklauw die lelijke brandwonden veroorzaakt bij mens en dier. Dat komt door het fototoxische effect van het sap uit de plant. Van zodra het sap in contact komt met onze huid, werkt het als een vergrootglas voor de zon.
Symptomen
Het kan enkele uren duren vooraleer je jeuk en pijn voelt. Op je huid vormen zich bruinrode plekken en pijnlijke blaren. Echte brandwonden dus, waarmee sommige pechvogels zelfs in het brandwondencentrum belanden.
Do’s & don’ts:
Wrijf je met je vinger heel voorzichtig over het bladoppervlak (bv. om te voelen of het blad behaard is), dan ben je veilig.
Kraak je een stengel of een blad af, dan komt er sap vrij en is het te laat. Doe dit NOOIT zonder beschermend pak en masker.
Toch contact? Spoel de huid onmiddellijk af en dek af voor het zonlicht met een zwachtel. Als de brandwonden toenemen of de pijn verergert, zoek dan medische hulp.
Op de website van Stichting Brandwonden vind je nog meer helpende info.
Hoe voorkomen?
De allerbeste preventie volgens mij is inzetten op collectieve plantenwijsheid. Want kennis over wilde planten – en zeker de gevaarlijke – is nog steeds onmisbaar, ook in deze moderne tijden.
De risico’s van in de natuur werken, ontspannen en wildplukken kan je niet omzeilen door ze te negeren. Wel kan je ze vermijden door je kennis over wilde planten te vergroten. Dat zou veel onnodig leed besparen.
🚵♀️ Zo was onze buurman op een zomerse dag mee op fietstocht met een hele groep. Vlak naast het fietspad stonden Reuzenberenklauwen. Hij zag ze al van ver staan, maar de andere fietsers hadden geen benul van dit gevaar. Toen de buurman alarm sloeg, ontstond er commotie en een paar tellen later was hij het nota bene die in de planten viel. Met serieuze brandwonden tot gevolg …
🌿 Kinderen zijn extra gevoelig!
De Reuzenberenklauw was één van de eerste wilde planten die ik mijn eigen kinderen leerde kennen, net omdat een jonge huid extra gevoelig is. Als je in het groen woont en je kinderen spelen graag buiten, dan is dit essentiële kennis. Daarom dus: zet in op plantenwijsheid.
En de Gewone berenklauw?
Alle leden van de schermbloemige familie hebben een licht fototoxisch effect, dus ook de Gewone berenklauw. Maar evengoed selder, venkel, peterselie en wortelen.
De symptomen zijn niet te vergelijken met die van de Reuzenberenklauw, maar bruine vlekken of kleine brandblaartjes kunnen wel degelijk:
bij zeer warm en zonnig weer
als je veel tegelijk oogst
bij mensen met een gevoelige huid
Gewone berenklauw giftig? Nee, juist superlekker!
Het zal je wellicht verbazen, maar nee. Berenklauw is niet giftig. De Gewone berenklauw mag je veilig plukken, is gewoon eetbaar en ook nog eens superlekker in verschillende groeistadia.
Eind maart tot begin juni
De piepjonge, opgekrulde, donzige bladscheuten van de Gewone berenklauw zijn een ware delicatesse. Niet om rauw op te eten, wel om te bakken, te stomen of te verwerken in de soep.
In het verrassende smakenpallet herken je kokos en mandarijn. Omdat ze al zo vol smaak zitten, hebben ze heel weinig kruiding nodig. Ik doe er enkel nog een beetje zeezout bij.
Opgelet: eens de bladeren open zijn, zijn ze niet meer eetbaar.
Juli tot augustus
Eens de planten opschieten, verschijnen de aromatische bloemknoppen, met een soort van vliesje errond.
De kern vanbinnen lijkt op een kleine broccoli. Snij de knoppen los, stoom of bak ze in de oven en geniet van dit overheerlijke cadeautje uit de natuur. Ook hier is er weinig kruiding nodig.
Augustus tot oktober
In deze periode kan je de zaden uit de schermen oogsten van de Gewone berenklauw. In het begin zijn dat de onrijpe, groene zaden en later de rijpe, bruine zaden.
In beide stadia zijn de zaden perfect bruikbaar, maar ze geven wel een andere smaak:
De onrijpe zaden smaken veel sterker door. De smaak doet denken aan kardemom, citrusgeste en zelfs gin-tonic. Ideaal als specerij in een stoofpotje of laat trekken op azijn. Opgelet: je hebt niet veel nodig, anders krijg je al vlug een onsmakelijk zeepeffect.
De rijpe zaden zijn milder van smaak. Ze zijn al een beetje gedroogd, dus die hoef je niet meer na te drogen. Doe ze rechtstreeks in een potje en gebruik ze heel de winter door. Ik verwerk ze heel graag in winterse stoofpotjes met groenten en linzen erbij.
Berenklauwzaad heeft (net als venkelzaad) een carminatief effect: het bevordert de spijsvertering en gaat darmgassen en krampen tegen. Daarom zijn ze een ideale combo met bonen- en linzengerechten.
🌿 Opgelet: Pluk altijd duurzaam
Als je de bloemknoppen en zaden plukt van een plant, besef dan dat je de voortplantingsorganen wegneemt. Bij de Berenklauw zijn de zaden ook nog eens kort kiemkrachtig, dus hou hier rekening mee. Met één scherm van zaden kom je echt al een lange periode toe. Wildplukken doe je altijd op een duurzame manier, met respect voor de natuur.
Kan je ook Reuzenberenklauw eten?
Ja en nee. Omdat Reuzenberenklauw in volle ornaat zo’n gevaar is om te oogsten, kan je niet anders dan eraf blijven. Maar … er is 1 grote uitzondering.
Als de plant volledig bruin en verdord is, dan is al het sap verdwenen en is ze niet meer gevaarlijk. Als er dan nog zaadjes op de schermen zitten, zou je die wel kunnen oogsten om als specerij te gebruiken.
De smaakt verschilt niet van de zaadjes van de Gewone berenklauw, dus zoveel meerwaarde heeft dit eigenlijk niet. Ik raad het dan ook niet aan.
💡 Vergeet onze inheemse specerijen niet!
Tijdens een podcastaflevering met Daniël Dumortier van Groesting ging het over specerijen in de middeleeuwen. Op school leer je hoe dit enkel voor de rijken was, toch? Wel, die stelling spreek ik graag tegen, want de “gewone” mens had toen een hele schatkist van inheemse smaakmakers. Kostbare kennis die massaal verloren is gegaan door de tijd. Binnenkort hier te beluisteren.
Reuzenberenklauw bestrijden: hoe?
Het mag nu wel duidelijk zijn dat Reuzenberenklauw geen welgekomen gast is op plaatsen waar veel mensen (en hun huisdieren) komen. Deze invasieve exoot moet bestreden worden. Maar hoe?
In België zorgt de overheid er elke lente voor dat jonge Reuzenberenklauw op openbare plaatsen met wortel en al wordt verwijderd. Dan zie je mensen in een volledig beschermd pak langs bermen en wandelpaden manueel aan het werk. Ook de groendienst van de gemeente maait onze bermen altijd met de nodige bescherming.
Ontdek je Reuzenberenklauw in je eigen tuin en wil je die zelf uittrekken? Zorg er dan ook voor dat je helemaal ingepakt bent. Handschoenen en een gewone overall zijn niet genoeg, want het sap dringt door je kleren heen. Bescherm ook zeker je gezicht. Tref je de plant in een later stadium: verwijder dan de bloemen en zaden, zodat ze zich niet meer kan verspreiden.
Waarom geen pesticiden spuiten? Ten eerste: de meeste producten zijn verboden, omdat dit veel te schadelijk is voor het milieu. Ten tweede: de middeltjes die wel nog in de handel verkrijgbaar zijn, helpen niet eens.
Toch niet zo zeker van je stuk? Schakel dan de professionele hulp in van je tuinman of -vrouw. Spreek een herborist aan of … volg zelf een jaaropleiding wildplukken. 😇
🌹 Zin in nog meer plantenwijsheid?
Veel minder schadelijk voor je gezondheid, maar wél met gevaar op een prik in je vinger en een beetje jeuk: rozenbottel of bottelroos. Die zijn rijp als ook het berenklauwzaad rijp is. Benieuwd wat voor “wijze” dingen je hiermee klaarmaakt? Klik dan op de link hierboven!
Zelf leren wildplukken?
Naast berenklauw zijn er nog zoveel andere krachtige wilde planten om te ontdekken. Het is mijn droom om samen met jou onze collectieve plantenblindheid om te zetten naar gezamenlijke plantenwijsheid.
Wil je graag leren wildplukken op een veilige en duurzame manier? Dan heb ik iets voor jou: een gratis driedaags kickstartpakket.
Stiekem hoop ik dat je daarna de wildplukkriebels te pakken hebt, natuurlijk… Wat denk je?
Lieve Galle, wilde plantenfluisteraar sinds 2002
Volg Lieve ook hier: Facebook - Instagram
Als herboriste en wildplukexperte is Lieve Galle gek op wilde planten. En op mensen. Maar ze merkte al gauw dat de connectie tussen die twee ontbrak.
Daarom richtte ze als wildplukpionier Wild Plant Forager op en organiseert ze nu al jarenlang lezingen, geleide wandelingen, kruidenworkshops en jaaropleidingen wildplukken.
Het is haar missie en passie om de kracht van planten bekender te maken bij het grote publiek. En dit op een veilige en duurzame manier.
🪴 Psst… heb je Lieves wildplukboek al in huis? Winnaar van de Lekker Vega Kookboekenwedstrijd!
Disclaimer:
De info op deze pagina kan in geen enkel geval medisch advies vervangen. Indien je kruiden gebruikt, zijn interacties met medicatie, nevenwerkingen en allergische reacties mogelijk. Als je al medicatie neemt, overleg dan altijd met je arts. Gebruik altijd je gezond verstand.
Niet alle kruiden zijn veilig tijdens de zwangerschap of borstvoedingsperiode. Overleg in dat geval met je vroedvrouw of lactatiekundige (of La Leche League). Ook voor jonge kinderen gebruik je sommige kruiden niet of wordt de dosering aangepast.
Wild Plant Forager kan niet aansprakelijk worden gesteld voor welke schade dan ook die voorkomt uit het toepassen van de kennis uit onze opleidingen, podcasts, boeken of blogs.