Geneeskrachtige kruiden & planten: hoe zit dat nu?
Ooit hadden we alleen maar geneeskrachtige kruiden en planten om onszelf en elkaar mee te behandelen. Ooit hadden we alle vertrouwen in de natuur. Hoe zit dat nu?
Veel mensen zijn overgevoelig voor de bijwerkingen van reguliere medicatie. Na een lange (en weinig comfortabele) zoektocht vinden ze uiteindelijk toch hun heil bij medicinale plantenkennis, of kortweg: kruidengeneeskunde.
In onze Westerse wereld wordt kruidengeneeskunde bestempeld als de “alternatieve” methode ten opzichte van de “traditionele”. Maar volgens mij is dit juist omgekeerd. Onze geneeskrachtige kruiden en planten liggen net aan de basis van wat ik liever moderne of reguliere geneeskunde noem.
En in deze blog kom je precies te weten waarom. 🌿
Zijn kruiden en planten écht zo geneeskrachtig?
Ja, sommige kruiden en planten zijn écht zo geneeskrachtig, want …
Kruidengeneeskunde is de oudste geneeskunde die er is. Al zolang de mens bestaat, heeft hij geëxperimenteerd met medicinale planten en zo levensreddende kennis opgebouwd.
Ook wilde dieren dragen die bijzondere kruidenkennis in zich, onderzocht én bewezen. Zo eten ze bewust specifieke planten om parasieten te weren of pijn te bestrijden of …
Veel moderne geneesmiddelen zijn van oorsprong plantaardig. Hun werkzame stoffen werden geïsoleerd of geëxtraheerd uit planten. En chemisch nagemaakt, dat ook. 😏
Wereldwijd worden er nog steeds veel plantenmedicijnen gebruikt. In Aziatische landen is die traditie nog springlevend. Ook de WHO erkent kruidengeneeskunde als waardige tak.
🌸 Wat met homeopathie en aromatherapie?
Hoewel deze methoden zich ook baseren op plantenwijsheid, is er wel degelijk een verschil:
Kruidengeneeskunde of fytotherapie gaat aan de slag met de geneeskrachtige kruiden en planten op zich.
Homeopathie gebruikt plantaardig, mineraal én dierlijk materiaal in erg verdunde vorm en werkt volgens het principe “genees het gelijke met het gelijkende”.
Aromatherapie gebruikt sterk geurende etherische oliën en hydrolaten die worden gewonnen uit geneeskrachtige planten en bloemen.
Voordelen ten opzichte van moderne medicijnen?
Hoewel geneeskrachtige kruiden en planten in vele Westerse landen aan populariteit zijn verloren, hebben ze nog steeds veel voordelen ten opzichte van reguliere medicijnen:
1. Veel minder bijwerkingen
Kruidenmedicijnen hebben een zachtere werking, waardoor ze veel minder bijwerkingen uitlokken. Ook het feit dat ze 100% natuurlijk zijn, wordt herkend door ons lichaam en stimuleert het natuurlijke genezingsproces.
Wel is het zo dat je kruidenmedicijnen vaak wat langer moet gebruiken, vooraleer je het gewenste effect bekomt. Maar je krijgt er dan tenminste geen nodeloze narigheden bij.
2. Beter voor het milieu
Iets wat veel te weinig wordt belicht, is de gigantische impact van de farma-industrie op ons milieu. Niet alleen tijdens de productie van moderne medicijnen, maar ook tijdens en na gebruik door mens en dier, komen er tonnen chemische stoffen in ons milieu terecht.
Via vervuild grondwater en rioolwater belanden die residuen uiteindelijk weer in ons drinkwater. Gevolg? Mensen en dieren krijgen dagelijks onbewust resten geneesmiddelen binnen en worden steeds resistenter. Voor bepaalde antibiotica is het al zover …
Vraag je je nu net als ik af waar dit gaat eindigen? Terecht!
🎧 Luistertip: Wilde planten en je darmflora
Tijdens mijn interview met Dr. Rosemarie De Weirdt hing ik aan haar lippen. Zij is bezielster van Born to be Microbial, een project waarmee ze de wetenschap over onze darmflora tot bij het brede publiek wil brengen. We hadden het ook over antibioticagebruik en hoe dit impact heeft op onze gezondheid. 👉 Beluister hier de podcast.
3. Kadert in holistische aanpak
Moderne medicijnen worden symptomatisch gebruikt. “Een hoge bloeddruk, mevrouw? Hier, neem dit pilletje. Klaar!” Maar eerlijk? Dat pilletje pakt de oorzaak niet aan, het genéést je niet.
Ooit vroeg een kettingroker aan mij: “Lieve, heb je ook kruiden tegen longkanker?” Ik reageerde stomverbaasd: “Euh, al gedacht aan stoppen met roken?”
Kruidengeneeskunde kadert in een bredere, holistische visie. Naast jezelf versterken met plantenkracht, wat doe je nog om gezond te leven? Een voedzaam dieet, genoeg slaap en beweging, een warm sociaal netwerk? Ook dat draagt aanzienlijk bij tot een goede gezondheid.
Conclusie: moderne kennis of kruidenkennis?
In beide kampen is er polarisering gaande, tot mijn grote spijt. Maar waarom niet samenwerken? Volgens mij kunnen we prima evolueren naar een complementair genezingsmodel.
Zowel de moderne geneeskunde als de kruidengeneeskunde hebben absoluut hun waarde. Mochten zij nu een stukje meer openheid tonen, bereid zijn te leren van en met elkaar … dat zou toch fantastisch zijn?
Jammer dat een patiënt nu eerst het hele reguliere systeem vruchteloos moet doorlopen om pas daarna de oplossing te vinden bij geneeskrachtige kruiden en planten. Soms is omgekeerd werken gewoon zinvoller.
Hoe gebruik je heilzame kruiden en planten?
Vooraleer we in de verschillende gebruiken duiken, eerst deze boodschap van levensbelang: een diepgaande kennis van inhoudsstoffen is cruciaal, wil je geneeskrachtige planten en kruiden veilig bereiden thuis.
Want sommige stoffen zijn vetoplosbaar, andere wateroplosbaar, nog andere zijn hittegevoelig … Het hangt echt af van plant tot plant én van de inhoudsstoffen op dat moment om te weten wat je ermee kan en mag doen.
🌿 Voor inwendig gebruik:
Rauw op knabbelen
Warme keukenbereiding
Infuus of kruidenthee
Decoct of afkooksel
Tinctuur
Siroop
Glyceriet = extract op basis van foodgrade glycerine
…
🌿 Voor uitwendig gebruik:
zalf (op oliebasis)
crème (emulsie)
etherische olie: kennis van zaken vereist, want niet alle oliën zijn geschikt voor gebruik op de huid. In de regel moet je ze altijd verdunnen.
cosmetica & verzorgingsproducten
kompressen op basis van vers plantenmateriaal
…
Vijf medicinale planten & hun recepten
Wil je veilig beginnen met kruidengeneeskunde? Dan heb ik vijf wilde toppers voor jou die je heel makkelijk in het wild – misschien zelfs in je eigen tuin? – kan plukken én bereiden:
Meidoorn: of hartekruid is een natuurlijk medicijn voor je hart. Deze plant werkt bloeddrukregulerend en stimuleert de bloedsomloop. Opgelet: als je hartpatiënt bent, overleg dan eerst met je behandelende arts. Twee geneeskrachtige meidoorn recepten.
Guldenroede: heeft een vochtafdrijvend effect en bezit een hoge concentratie flavonoïden (gele kleurstoffen) die krachtige antioxidanten zijn voor ons lichaam. Daarnaast ook nog ontstekingsremmend en pijnstillend. Vier medicinale bereidingen met Guldenroede.
Weegbree: zowel de zaden als bladeren bulken van de slijmstoffen die verzachtend werken op de huid, luchtwegen en spijsverteringsorganen. Weegbree is ook een bron van aucubine, een natuurlijk antibioticum. Zo maak je zelf weegbree zalf.
Teunisbloem: verbetert de elasticiteit van huid, haar en nagels, helpt premenstruele klachten te verminderen en heeft een vochtafdrijvend effect. Teunisbloemolie is populair, maar lastig om zelf te maken. Maar teunisbloem verrast ook in de keuken.
Brandnetel: heeft een vochtafdrijvend effect, is een bron van mineralen, bevat veel B-vitamines, ondersteunt bij de gevolgen van stress en krijgt een antihistamine effect ná het koken. Maak zelf je krachtkopje brandnetelthee.
Is kruidengeneeskunde dan niet gevaarlijk?
Kruidengeneeskunde kan inderdaad gevaarlijk zijn om de volgende redenen:
Naast geneeskrachtige kruiden en planten zijn er ook giftige look-a-likes. Wees dus altijd zeker van wat en waar je gaat wildplukken. Vermijd plekken waar mogelijks zware metalen of andere giftige stoffen in de grond zitten.
Kruidenmedicijnen kunnen interageren met moderne medicijnen. Als je al reguliere medicatie neemt of je zit met een onderliggend medisch probleem, overleg dan altijd eerst met je arts.
“Het is natuurlijk, dus het kan geen kwaad” is een veelgehoorde boutade. Niets is minder waar. Medicinale planten op een foute manier bereiden of gebruiken kan wel degelijk schadelijk zijn. Vraag altijd raad aan een herborist of aromatherapeut.
Niet elke plant bezit dezelfde hoeveelheid inhoudsstoffen, dus kruidengeneeskunde is moeilijk te doseren. Iedereen reageert ook anders, is meer of minder gevoelig voor een bepaalde stof (net als bij koffie). Daarom: test zelf voorzichtig uit wat een kruidenmedicijn met je doet en stuur bij.
Geneeskrachtige kruiden kopen of zelf kweken?
Geneeskrachtige kruiden of planten kan je kopen, maar je kan ze ook zelf kweken. Wat mij betreft, maakt dit niet zoveel verschil qua werking. Wel geef ik graag deze tips mee:
Medicinale planten kopen
Als je medicinale kruiden koopt, al dan niet online, doe dat dan bij een betrouwbare leverancier. Zie je op het etiket “farmaceutische kwaliteit” staan? Dan zit je zeker goed, want dan zijn de inhoudsstoffen gecheckt.
Of ik nog enkele webshops ken die ik warm kan aanbevelen? Natuurlijk!
Pit & Pit: biedt losse kruiden van uiterst goede kwaliteit, maar persoonlijk vind ik hun plastic verpakkingen ietsje minder. Mocht iemand van de crew hier meelezen: #sorrynotsorry. 😉
Pranarom: biedt etherische oliën & hydrolaten van farmaceutische kwaliteit. Extra punten omdat het een Belgisch bedrijf is, opgericht door een apothekersfamilie.
Medicinale kruidentuin aanleggen
Uiteraard kan je ook zelf een medicinale kruidentuin aanleggen. Maar …
Kweek steeds de officiële variëteit van de plant. Zo heb je naast gewone tijm ook citroentijm, zilvertijm, sinaasappeltijm, enz. Tof voor in de keuken, maar als je de pure medicinale werking wilt, plant dan de Thymus ‘officinalis’. De term ‘officinalis’ wijst erop dat deze variant ooit opgenomen werd in het officiële handboek voor apothekers.
Weet wat, wanneer en hoe je moet wildplukken. Zorg ervoor dat je over de nodige wildplukkennis beschikt, zodat je het allerbeste haalt uit je medicinale kruidentuin én onbewust geen dingen fout doet. Met sommige planten is het echt wel uitkijken. Tijdens de jaaropleiding wildplukken maak je kennis met de meest voorkomende wilde planten in je eigen achtertuin.
Kruidengeneeskunde: boeken voor nerds & liefhebbers
Veel mensen baseren zich nog op de oude kruidenboeken, een opmerkelijke overlevering van traditionele volksremedies. En hoewel die zeker nog hun waarde hebben, zijn ze niet officieel gelinkt aan wetenschappelijk onderzoek.
Daarom zet ik hier liever de meer recente kruidenboeken in de kijker, omdat die wel verwijzen naar research rond medicinale kruiden en planten. Iets wat nog veel vaker zou mogen gebeuren in deze 21ste eeuw.
Al maak ik me hierbij wel de bedenking dat die wetenschap misschien nog te gefocust is op één bepaald aspect en zo het totaalplaatje mist? Iets wat de Oosterse geneeskunde dan weer niet doet.
📗 Kruidenboeken voor de wildeplantennerd
Hou je vast. Hieronder een paar nerdboeken van hoogstaand niveau, fel wetenschappelijk onderbouwd en dus zeer betrouwbaar. Let erop dat je telkens de laatste nieuwe druk in huis haalt:
1. Groot Handboek Geneeskrachtige Planten, Dr. Geert Verhelst
Dé fytotherapiebijbel van de Lage Landen. Een klepper van 719 pagina’s, rijk geïllustreerd en overzichtelijk uitgewerkt, met uitgebreide info over inhoudsstoffen, therapeutische eigenschappen, indicaties en contra-indicaties, interacties met moderne medicijnen, enz.
2. Principles and Practice of Phytotherapy: Modern Herbal Medicine, Simon Mills & Kerry Bone
Het Engelstalige equivalent van het boek hierboven. Beide auteurs zijn toppers binnen hun vakgebied. In Engeland bestaat de bacheloropleiding “Medical Herbalist” op hoogstaand niveau. Niet te vergelijken met de herboristenopleiding bij ons. Gelukkig houden deze medical herbalists hun ervaring & kennis niet voor zichzelf. 😉
3. The Essential Guide to Herbal Safety, Simon Mills & Kerry Bone
Een even grote aanrader van dezelfde Britse auteurs. Hier zoomen ze in op het aspect veiligheid binnen kruidengeneeskunde. Absoluut noodzakelijk!
4. Lexikon der Arzneipflanzen und Drogen, Karl Hiller & Matthias F. Melzig
Deze Duitse bestseller geeft een totaaloverzicht van de geneeskrachtige planten en kruiden die vandaag en vroeger gebruikt werden. Naast geneeskrachtige planten die voorkomen in Afrikaanse, Amerikaanse of Indiase gebieden, bevat de nieuwste editie ook geneesmiddelen uit de Chinese farmacopee (TCM).
📗 Kruidenboeken voor de wildplukliefhebber
Ben je veeleer een liefhebber dan een nerd en ga je graag meteen praktisch aan de slag? Dan zijn deze kruidenboeken zeer de moeite waard:
1. De kruidenapotheek, Martine Van Huffel
In dit prachtige boek ontdek je 125 medicinale bereidingen met kruiden & planten die iedereen kan maken. Zeer toegankelijk, handig, overzichtelijk en praktisch.
🎧 Wist je dat ik Martine heb geïnterviewd voor m’n Wilde Wieven Podcast? Dit was de allereerste episode: “Wildplukken met kinderen”. Beluister hier ons gesprek.
2. Kruiden, het boek, Joke Custers
Opnieuw een heel laagdrempelige en praktisch toepasbare gids met flink wat geneeskrachtige recepten en “pruttelpotjes”, zoals Joke ze zelf noemt. 😇
🎧 Geen enkele inspirerende herborist ontsnapt aan mijn podcast. Ook met Joke had ik een bijzonder boeiend én spiritueel gesprek over connecteren met wilde planten & kruiden. Beluister hier de episode.
3. Levenswerk van Anny Van Brantegem
We noemen haar liefdevol en met ontiegelijk veel respect de grootmoeder van de Belgische herboristen. Anny is 90 jaar en nog steeds actief bezig met wilde kruiden en planten. Het werd tijd om haar levenswerk te bundelen, vond ze. Wij kunnen al niet wachten tot haar cursusboeken in de rekken liggen!
🎧 Ondertussen kan je nagenieten van het bezoekje dat ik Anny bracht bij haar thuis. We zaten gezellig samen in haar woonkamer die vol lag met boeken over kruiden. Wat anders? Beluister hier ons interview.
4. Healing Wise, Susan S. Weed
Dit Engelstalige werk met prachtige cover is eentje waar ik nog steeds naar teruggrijp, na al die jaren. Er staan slechts 7 medicinale planten in beschreven, maar enorm diepgaand. Ook voor beginners geeft dit een heel goed inzicht in hoe planten werken binnen een holistische visie.
🎧 “Want kruiden waren eerst!”
Gonnie Van Elteren is een herborist waar ik altijd enorm naar heb opgekeken. Zij mocht dus niet ontbreken in het rijtje Wilde Wieven. Tijdens ons gesprek zei ze: “Iedereen heeft het over kruiden die interageren met medicatie, maar het is net omgekeerd. Medicijnen interageren met kruiden, want kruiden waren eerst!” Dat was zo’n eyeopener voor mij … Beluister hier het hele interview.
Opleiding kruidengeneeskunde gezocht?
Eerder in deze blog had ik het al over mijn jaaropleiding wildplukken. En oké, daar zit al heel wat medicinale plantenkennis in verweven. Maar als je echt heel diep in de kruidengeneeskunde wil duiken, zijn deze opleidingen absolute aanraders:
1. Herba Sanitas: 4-jarige opleiding Fytotherapie bij Gonnie Van Elteren op hoogstaand niveau.
2. Fytotherapie: 1-jarige opleiding aan de Europese Academie voor Natuurlijke Gezondheidszorg. Voor wat diepgaandere kennis zou ik wel combineren met een opleiding herborist.
3. Herboristenopleidingen: voor een kwalitatief overzicht binnen Vlaanderen, zie mijn blog met uitgebreide antwoorden op veelgestelde vragen.
4. Medical Herbalist: bacheloropleiding aan Heartwood Education, UK. De wilde kers op de taart die ook werkt met online courses. Dus prima toegankelijk en haalbaar voor mensen uit België en Nederland.
🎧 Medical Herbalist in de praktijk
Als toemaatje nog een extra interessante podcasttip. Ik interviewde ook Irma Duprez, een Zuid-Afrikaanse herborist die al even in België woont en in Engeland “Medical Herbalist” heeft gestudeerd. Luister hier naar haar ervaring.
Zelf leren wildplukken?
Geweldig! Het is mijn droom om samen met jou onze collectieve plantenblindheid om te zetten naar gezamenlijke plantenwijsheid.
Wil je graag leren wildplukken, maar weet je nog niet goed hoe of wat? Dan heb ik iets voor jou: een gratis driedaags kickstartpakket.
Zo maak je geheel vrijblijvend kennis met mij en m’n doceerstijl. Stiekem hoop ik natuurlijk dat je daarna de wildplukkriebels te pakken hebt.
Wat denk je?
Lieve Galle, wilde plantenfluisteraar sinds 2002
Volg Lieve ook hier: Facebook - Instagram
Als herboriste en wildplukexperte is Lieve Galle gek op wilde planten. En op mensen. Maar ze merkte al gauw dat de connectie tussen die twee ontbrak.
Daarom richtte ze als wildplukpionier Wild Plant Forager op en organiseert ze nu al jarenlang lezingen, geleide wandelingen, kruidenworkshops en jaaropleidingen wildplukken.
Het is haar missie en passie om de kracht van planten bekender te maken bij het grote publiek. En dit op een veilige en duurzame manier.
🪴 Psst… heb je Lieves wildplukboek al in huis? Winnaar van de Lekker Vega Kookboekenwedstrijd!
Disclaimer:
De info op deze pagina kan in geen enkel geval medisch advies vervangen. Indien je kruiden gebruikt, zijn interacties met medicatie, nevenwerkingen en allergische reacties mogelijk. Als je al medicatie neemt, overleg dan altijd met je arts. Gebruik altijd je gezond verstand.
Niet alle kruiden zijn veilig tijdens de zwangerschap of borstvoedingsperiode. Overleg in dat geval met je vroedvrouw of lactatiekundige (of La Leche League). Ook voor jonge kinderen gebruik je sommige kruiden niet of wordt de dosering aangepast.
Wild Plant Forager kan niet aansprakelijk worden gesteld voor welke schade dan ook die voorkomt uit het toepassen van de kennis uit onze opleidingen, podcasts, boeken of blogs.