De geneeskracht van de weegbree familie
Weegbree is een van de meest onderschatte kruiden ter wereld. Veel mensen herkennen ze niet eens, trappen erop of roeien ze uit. Maar weegbree is uiterst geneeskrachtig, zowel bij inwendig als uitwendig gebruik.
In dit artikel ontdek je de 3 meest voorkomende leden van de weegbree familie, hoe je elke soort herkent, wanneer je ze best oogst en hoe je ze medicinaal en culinair bereidt.
Hierna – en dat beloof ik je – loop je weegbree nooit meer zomaar voorbij … 🌿
Grote weegbree / Smalle weegbree / Hertshoornweegbree
Botanische naam: Plantago major / Plantago lanceolata / Plantago coronopus
Volksnamen: allergiekruid, blarenkruid, jeukkruid, ezelsoren, geneesbladen, wondkruid
Deze 3 leden van de weegbree familie komen in België en Nederland algemeen voor. Vooral op plekken waar veel mensen passeren: op de stoep, langs wandelpaden, tussen de straatstenen … Ga maar eens op wandel in je eigen straat. Het duurt echt niet lang voor je weegbree tegenkomt.
Weegbree is ten eerste al bijzonder in de manier waarop ze haar zaden verspreidt. Net als lijnzaad worden haar zaadjes na regen of dauw een soort van kleverige gel. Die blijft plakken aan onze schoenzolen, tractorbanden, fietsbanden, etc. Bij het opdrogen vallen de zaadjes er weer af.
Zo spelen wij al eeuwen taxi voor de weegbree familie. De Native Americans noemden dit kruid zelfs de “voetstap van de blanke man”, omdat wij ze in Amerika hebben geïntroduceerd en verspreid.
Ten tweede is weegbree (bij plantenlovers althans) befaamd om haar bijzondere geneeskracht. De vele volksnamen lichten al een tipje van de weegbreepleister op. 😉
Wat maakt weegbree zo geneeskrachtig?
Door archeologische vondsten weten we dat weegbree 4.000 jaar geleden al medicinaal werd gebruikt. Hoe opmerkelijk is dat!
Zowel de zaden als de bladeren bulken van de slijmstoffen. Die werken verzachtend op de huid, de luchtwegen en de spijsverteringsorganen. Ondertussen werd ook al wetenschappelijk bevestigd dat weegbree een bron is van aucubine, een natuurlijk antibioticum.
Verder onderzoek naar de geneeskracht van weegbree is nog volop gaande, maar zeker is dat de helende werking van deze wilde plantenfamilie nog veel te hard onderschat wordt. En dat terwijl deze plantjes zich letterlijk voor onze voeten werpen.
Soorten weegbree herkennen
Hoewel elke soort weegbree eenzelfde geneeskracht bezit, zien ze er toch allemaal net iets anders uit.
Grote weegbree
Deze soort wordt ook wel eens ‘brede’ weegbree genoemd, maar dat is niet de officiële term. Grote weegbree groeit graag op intensief betreden plekken. Pal in het midden van je gazon of op het wandelpad, bijvoorbeeld.
Typisch voor deze plant zijn de grote, lepelvormige bladeren. Aan de onderkant van het blad zie je opvallende nerven lopen, een beetje verheven en parallel aan elkaar. Als je de (oudere) bladeren uiteen trekt, zie je ook hoe vezelig de nerven zijn, net als selderdraden.
De grote weegbree vormt een rozet van bladeren die zich doorheen het jaar blijft ontwikkelen. De oudere, taaie bladeren zitten aan de buitenkant, terwijl in het midden de jonge, malse blaadjes groeien.
Smalle weegbree
Smalle weegbree – de naam geeft het al prijs – heeft smalle, lancetvormige bladeren. Ook hier te herkennen aan de opzichtige nerven die mooi parallel lopen.
In tegenstelling tot haar “grote” zus staat deze soort veel liever langs de kant van de weg. In bermen, tussen het hoge gras of de rode klaver. Daar wordt ze minder snel vertrappeld. Omdat ze iets meer moet vechten voor zonlicht, richt ze zich meer omhoog.
Smalle weegbree groeit in een minder mooi rozet, maar wel volgens hetzelfde principe. Ze blijft het hele jaar door groeien met in het midden de jongste blaadjes.
Hertshoornweegbree
Hertshoornweegbree komt nog steeds algemeen voor in onze Lage Landen, maar toch iets minder dan de grote en de smalle weegbree. Je vindt deze soort voornamelijk op zanderige gronden, vaak in kustgebieden. Maar ook in de stad, tussen stoeptegels die met zand gevoegd zijn, bijvoorbeeld.
Deze variant lijkt eerder op de smalle weegbree, maar de blaadjes zijn diep ingesneden. Het grote voordeel hier is dat ook een volwassen blad heel mals en mild van smaak blijft. Hertshoornweegbree wordt dan ook vooral gewaardeerd in de keuken.
In Italië wordt deze soort zelfs als moestuinplant gekweekt en geraakt ze steeds meer ingeburgerd in permacultuurtuinen. Daar komt ze dus als gewone groente op tafel. Meer van dat, graag! 😋
En ruige weegbree dan?
Ook al gehoord van de ruige weegbree of Plantago media? Ze draagt roze helmdraden met witte knopjes, heel mooi om te zien. Deze soort groeit op kalkrijke grond, maar is vrij zeldzaam geworden.
In Nederland staat ruige weegbree al op de Rode Lijst, in België nog niet. Maar ik raad het algemeen af om deze soort te oogsten en te bereiden.
Andere weegbree genoeg te vinden, niet?
Hoe oogst je weegbree?
Weegbree oogsten doe je heel eenvoudig door de blaadjes te plukken. Dat kan het hele jaar door, maar naar smaak toe is het wel interessanter om te oogsten vóór de bloei.
Wil je weegbree door je slaatje mengen? Pluk dan de jonge blaadjes in het midden van de rozet. Pluk je voor medicinaal gebruik? Dan maakt het niet uit welke bladeren je oogst. Ze bevatten allemaal dezelfde geneeskracht.
Wel nog deze duurzame wildpluktip: oogst liever van verschillende planten in plaats van 1 plantje kaal te plukken. De natuur zal je eeuwig dankbaar zijn.
Weegbree helpt genezen bij …
jeuk & huiduitslag
brandnetelprikken
wespensteek, bijensteek, dazensteek, …
kleine schaafwonden, schrammen, papercuts, …
Weegbree heeft wondhelende eigenschappen en werkt verzachtend op een jeukende of geïrriteerde huid. Veilig te gebruiken bij elke (lichte) vorm van huiduitslag, zelfs luieruitslag. Hoe sneller je weegbree kan aanbrengen, hoe sterker de geneeskracht.
Wat moet je doen? Pluk een paar weegbreeblaadjes en wrijf ze fijn tussen je handpalmen tot die groen zien. Dat wil zeggen dat het helende sap is vrijgekomen. Wrijf daarna met de gekneusde blaadjes op de jeukende of gewonde huid. Je voelt al snel verlichting.
Bij insectenbeten doe je hetzelfde. Gestoken door een bij? Verwijder dan eerst de angel. Grote huidreactie? Neem een hoopje gekneusde weegbreebladeren, bind dit vast op je huid met een zakdoek en laat even inwerken.
🌿 Extra EHBO-weegbreetip? Lees dan deze blog: Zo leg je een weegbree pleister aan.
Weegbree zalf maken
Wil je een instant natuurlijk wondermiddeltje in huis om pijn, irritatie en jeuk te verzachten? Dan kan je zelf weegbree zalf maken op basis van weegbree olie. Hieronder leg ik uit hoe je dat doet.
STAP 1: Zo maak je weegbree olie
Er zijn 2 methodes om weegbree olie te maken: koud en warm.
🧉 Koude weegbree olie:
Neem gedroogde weegbreebladeren of pluk verse, wrijf ze schoon met een doek (niet spoelen!) en laat extra goed drogen om schimmel te voorkomen.
Hak de weegbreebladeren fijn en doe ze in een glazen pot. Niet volproppen, zorg voor een “kaboutermatrasje” met wat lucht tussen. 🧙
Overgiet de blaadjes met amandelolie of sesamolie. Ook olijfolie kan perfect.
Sluit de pot goed af met een deksel.
Cruciaal: zorg dat alle plantenmateriaal volledig onder de olie staat. Hou dit de eerste week goed in de gaten. Als er stukjes komen bovendrijven, roer voorzichtig om.
Zet de pot op een warme plek op kamertemperatuur. Een zonnige vensterbank is prima, maar wikkel je pot dan wel in een donkere handdoek. UV-stralen breken je olie immers af.
Laat dit mengsel 4 tot 6 weken trekken.
Zeef de weegbree olie door een neteldoek en pers goed uit.
🧉 Warme weegbree olie:
Wrijf je versgeplukte weegbreebladeren schoon met een doek.
Doe ze in een glazen pot en belangrijk: zet er GEEN deksel op.
Laat je pot au bain-marie opwarmen.
Hou dit proces goed in de gaten: het water mag NIET koken en de olie mag NIET roken.
Laat je mengsel 4 uur trekken op een lage temperatuur.
De weegbree olie is nu al klaar. Zeef door een neteldoek en pers goed uit.
Met dit mengsel kan je direct verder om weegbree zalf te maken.
STAP 2: Zo maak je weegbree zalf
Als je zalf wil maken van een vloeibare olie, dan heb je een stabilisator nodig. Traditioneel wordt hiervoor bijenwas gebruikt. Ik werk hier niet meer mee, omdat de bijen het al moeilijk genoeg hebben. Zonnebloemwas is een zeer prettig alternatief.
🫙 Aan de slag:
Neem een glazen zalfpotje van 30 ml.
Vul met 4 eetlepels weegbreeolie + 1 koffielepel zonnebloemwas.
Laat het potje au bain-marie opwarmen tot de was gesmolten is.
Haal het zalfpotje uit het warmwaterbad en laat stollen in een koudwaterbad.
Voeg etherische oliën toe, van zodra de zalf begint te stollen.
Deze zelfgemaakte weegbree zalf kan je nu tot ongeveer 1 jaar lang bewaren op kamertemperatuur.
🌸 Tip: Lavendel-pepermunt voor extra kracht
Een aangename blend van etherische oliën is: 4 druppels lavendel (extra verzachtend) + 1 druppel pepermuntolie (extra jeukstillend). Deze oliën hebben niet alleen een versterkende werking, ze zorgen ervoor dat je weegbree zalf beter bewaart én deze blend ruikt nog eens heerlijk ook.
Weegbree is eetbaar, maar is het ook veilig?
Weegbree is even geneeskrachtig inwendig als uitwendig, zowel in koude als warme bereidingen.
Rauw bevat weegbree de meeste slijmstoffen. Vooral de aucubine is interessant, omdat die een ondersteunende werking kan hebben voor je immuniteit. Heb je last van keelpijn? Knabbel dan langzaam op een blaadje en laat de natuur haar magische werk doen.
Smaakt een beetje zoals paddenstoelen:
De jonge blaadjes meng ik graag onder salades en hummus, fijngesnipperd op een belegde boterham of als strooikruid, net als peterselie. Wel eerst grondig spoelen met een flinke scheut huishoudazijn bij je spoelwater.
Liever iets warms? Voeg een paar blaadjes weegbree toe aan je soep, vlak voor je ze gaat mixen. Laat de blaadjes even trekken, niet meer opkoken daarna. Voor soep zijn de oudere bladeren prima geschikt. Oh, en heb je al eens weegbree thee geproefd?
Is weegbree veilig om te eten?
Ik kan je geruststellen: weegbree kent geen contra-indicaties. Dat wil zeggen dat er geen reden is gekend waarom je deze plant niet mag gebruiken in de keuken. En dit volgens het Groot Handboek Geneeskrachtige Planten van Dr. Geert Verhelst.
Volgens diezelfde bijbel staan er geen acute of gevaarlijke bijwerkingen beschreven. Zoals met alles, geldt ook hier de regel: overdrijf niet. Alles met mate, zei mijn tante altijd, behalve genieten. 🥰
✨ Meer geneeskrachtige kruiden?
Moeder Natuur heeft voor elk kwaaltje wel een middeltje in haar schoot. Ontdek de geneeskracht van guldenroede of laat je verwonderen door de vele toepassingen van de meidoorn.
Zelf leren wildplukken?
Naast weegbree zijn er nog zoveel andere krachtige wilde planten om te ontdekken. Het is mijn droom om samen met jou onze collectieve plantenblindheid om te zetten naar gezamenlijke plantenwijsheid.
Wil je graag leren wildplukken op een veilige en duurzame manier? Dan heb ik iets voor jou: een gratis driedaags kickstartpakket.
Stiekem hoop ik dat je daarna de wildplukkriebels te pakken hebt, natuurlijk… Wat denk je?
Lieve Galle, wilde plantenfluisteraar sinds 2002
Volg Lieve ook hier: Facebook - Instagram
Als herboriste en wildplukexperte is Lieve Galle gek op wilde planten. En op mensen. Maar ze merkte al gauw dat de connectie tussen die twee ontbrak.
Daarom richtte ze als wildplukpionier Wild Plant Forager op en organiseert ze nu al jarenlang lezingen, geleide wandelingen, kruidenworkshops en jaaropleidingen wildplukken.
Het is haar missie en passie om de kracht van planten bekender te maken bij het grote publiek. En dit op een veilige en duurzame manier.
🪴 Psst… heb je Lieves wildplukboek al in huis? Winnaar van de Lekker Vega Kookboekenwedstrijd!
Disclaimer:
De info op deze pagina kan in geen enkel geval medisch advies vervangen. Indien je kruiden gebruikt, zijn interacties met medicatie, nevenwerkingen en allergische reacties mogelijk. Als je al medicatie neemt, overleg dan altijd met je arts. Gebruik altijd je gezond verstand.
Niet alle kruiden zijn veilig tijdens de zwangerschap of borstvoedingsperiode. Overleg in dat geval met je vroedvrouw of lactatiekundige (of La Leche League). Ook voor jonge kinderen gebruik je sommige kruiden niet of wordt de dosering aangepast.
Wild Plant Forager kan niet aansprakelijk worden gesteld voor welke schade dan ook die voorkomt uit het toepassen van de kennis uit onze opleidingen, podcasts, boeken of blogs.